Skip links

Киіктер - мұз дәуірінен аман қалған және жер бетінде мамонттардың өмір сүрген кезінен бері сыртқы түрін ешбір өзгеріссіз сақтап қалған бірегей жануар. Ерекше даралығына байланысты бұл артиодактил жануарының сыртқы түрін басқа сүтқоректілермен шатастыруға болмайды.

Киіктің, немесе «дала бөкені», денесінің ұзындығы, құйрығымен қоса алғанда, 110-нан 146 см-ге дейін, (высота холка) 60-тан 78 см-ге дейін, құйрығының ұзындығы 12 см-ге дейін жетеді. Оның салмағын анықтау қиын, өйткені ол ақбөкеннің жынысына байланысты және 20 - 40 кг аралығында ауытқып тұрады, дегенмен кейбір аталықтарының тіршілік ету ортасына байланысты дене салмағы 60 кг-ға дейін жетеді. Дала бөкендерінің аяқтары қысқа және жіңішке болғанымен, олардың жүгіру жылдамдығы 80 км/сағ, бұл жануардың көлікті басып озатынын көрсетеді.

Киікке тән қасиет - жоғарғы және төменгі еріндерін жауып тұратындай біршама төмен орналасқан, кішкене ұзартылған қозғалмалы мұрын, танаулары дөңгелек пішінді және жіңішке аралықпен бөлінген. Мұрынның ерекше құрылымына байланысты киіктер жазда және күзде ауаны шаңнан сүзіп, қыста жұтқан суық ауаны жылыта алады. Сонымен қатар, аталықтардың жұптасу кезіндегі мұрындары аналықтардың назарын аударып, қарсыласын қорқыту үшін белгілі бір дыбыстарды шығаруға қызмет етеді.

Сондай-ақ, бұл жануардың негізгі бөлшегінің бірі - ерекше құндылықтарға ие және тек аталықтарында болатын мүйіздері екенін атап өткен жөн.

Киіктің мүйіздері тік өседі. Олардың орташа ұзындығы 25 - 30 см-ге жетеді. Мүйіздері қызғылт сары түсті көлденең сақиналы жоталармен жабылған. Мүйіздердің өсуі еркектерде бір жарым жаста тоқтайды.

Киіктердің көздері бір-бірінен алшақ орналасқан, жалаң қабақтар әдемі және терең көздердің бейнесін жасайды. Көру қабілеті керемет, нысанды бірнеше шақырым қашықтықтан көре алады.

Киіктердің жүні де белгілі бір жағдайларға байланысты өзгереді. Жазда жүн қысқа және өте сирек, ұзындығы небәрі 2 см-ге жетеді, ал қыста қалың және тығыз жүнмен жабылған, ұзындығы 7 см немесе одан да көп. Киіктің түсі қыста ақшыл болады, бұл оны қысқы жыл мезгілінде көрінбейтін етеді. Сол себепті Қазақ халқы киікті Ақбөкен деп те атайды. Түлеу процесі көктемгі және күзгі кезеңде жүреді.

Ақбөкендердің соңғы сипаттамасы - олардың жақсы дамыған иіс сезу ерекшелігі, соның арқасында олар тіпті білінер-білінбес иістерді де сезе алады. Қатты есту оларға алыс қашықтықтан барлық күдікті дыбыстарды қабылдауға мүмкіндік береді.

Киіктер - мұз дәуірінен аман қалған және жер бетінде мамонттардың өмір сүрген кезінен бері сыртқы түрін ешбір өзгеріссіз сақтап қалған бірегей жануар. Ерекше даралығына байланысты бұл артиодактил жануарының сыртқы түрін басқа сүтқоректілермен шатастыруға болмайды.

Киіктің, немесе «дала бөкені», денесінің ұзындығы, құйрығымен қоса алғанда, 110-нан 146 см-ге дейін, (высота холка) 60-тан 78 см-ге дейін, құйрығының ұзындығы 12 см-ге дейін жетеді. Оның салмағын анықтау қиын, өйткені ол ақбөкеннің жынысына байланысты және 20 - 40 кг аралығында ауытқып тұрады, дегенмен кейбір аталықтарының тіршілік ету ортасына байланысты дене салмағы 60 кг-ға дейін жетеді. Дала бөкендерінің аяқтары қысқа және жіңішке болғанымен, олардың жүгіру жылдамдығы 80 км/сағ, бұл жануардың көлікті басып озатынын көрсетеді.

Киікке тән қасиет - жоғарғы және төменгі еріндерін жауып тұратындай біршама төмен орналасқан, кішкене ұзартылған қозғалмалы мұрын, танаулары дөңгелек пішінді және жіңішке аралықпен бөлінген. Мұрынның ерекше құрылымына байланысты киіктер жазда және күзде ауаны шаңнан сүзіп, қыста жұтқан суық ауаны жылыта алады. Сонымен қатар, аталықтардың жұптасу кезіндегі мұрындары аналықтардың назарын аударып, қарсыласын қорқыту үшін белгілі бір дыбыстарды шығаруға қызмет етеді.

Сондай-ақ, бұл жануардың негізгі бөлшегінің бірі - ерекше құндылықтарға ие және тек аталықтарында болатын мүйіздері екенін атап өткен жөн.

Киіктің мүйіздері тік өседі. Олардың орташа ұзындығы 25 - 30 см-ге жетеді. Мүйіздері қызғылт сары түсті көлденең сақиналы жоталармен жабылған. Мүйіздердің өсуі еркектерде бір жарым жаста тоқтайды.

Киіктердің көздері бір-бірінен алшақ орналасқан, жалаң қабақтар әдемі және терең көздердің бейнесін жасайды. Көру қабілеті керемет, нысанды бірнеше шақырым қашықтықтан көре алады.

Киіктердің жүні де белгілі бір жағдайларға байланысты өзгереді. Жазда жүн қысқа және өте сирек, ұзындығы небәрі 2 см-ге жетеді, ал қыста қалың және тығыз жүнмен жабылған, ұзындығы 7 см немесе одан да көп. Киіктің түсі қыста ақшыл болады, бұл оны қысқы жыл мезгілінде көрінбейтін етеді. Сол себепті Қазақ халқы киікті Ақбөкен деп те атайды. Түлеу процесі көктемгі және күзгі кезеңде жүреді.

Ақбөкендердің соңғы сипаттамасы - олардың жақсы дамыған иіс сезу ерекшелігі, соның арқасында олар тіпті білінер-білінбес иістерді де сезе алады. Қатты есту оларға алыс қашықтықтан барлық күдікті дыбыстарды қабылдауға мүмкіндік береді.